 |
| afb: Schilderij Het Stilletje en schilderij Het bankje, Bert Kinderdijk | Collectie Gemeente Soest |
| Een postoel uit het oudemannenhuis, een middeleeuws gasthuis en historisch ‘bejaardenhuis’ in Amersfoort, is snel gehaald. Als jonge kunstenaar maak je er een prachtig schilderij van en breng je het daarna weer terug naar de vriendelijke en behulpzame zuster Gleysteen. Vervolgens ga je verder met je leven. ‘Het Stilletje’ (draagbaar gemak), in 1983 geschilderd door BK, beeldend kunstenaar, ontwerper en echtgenoot Bert Kinderdijk, hangt al jaren in de spreekkamer van de WMO van de gemeente Soest. Begin 2017 kwam ik in contact met de WMO aldaar i.v.m. een aanvraag voor een bevriende 80-plusser. Omdat ik in een week tijd al verschillende postoelen voorbij had zien komen bekeek ik het schilderij met andere ogen. Het object had betekenis gekregen, evenals het in 1983 door BK geschilderde werk ‘Het bankje’ dat ooit in de wachtruimte van de gemeente Soest hing. In diezelfde week had ik ook contact met de WMO in Amersfoort i.v.m. een andere 80-plusser. Beide raakten tegelijkertijd in het ziekenhuis en doorliepen hetzelfde traject. De aandoeningen waren verschillend, de ziekenhuizen ook maar de processen liepen volkomen synchroon. Een unieke kans om een en ander met elkaar te vergelijken. |
|
| Maar wat komt er dan allemaal op je af als je ziek wordt? Je belt de huisarts, en als die met vakantie is stuurt een zeer drukke vervanger je naar de spoedeisende hulp van het ziekenhuis om de zaak niet verder uit de hand te laten lopen. Daar begint het lange wachten. Vakantievierende familieleden en vrienden sturen ondertussen appjes van zonnige plateaus en besneeuwde berghellingen. Het wachten duurt. Van de vroege avond tot middernacht heeft de spoedeisendehulparts veelvuldig overleg met specialisten. Ouderdom komt met gebreken en dat zijn er vaak meerdere die elkaar in de weg kunnen zitten. Hierdoor wordt de zorg complexer en is voorzichtigheid geboden. Een opname is gewenst en na een kleine week mag de zieke weer naar huis. De genezing verloopt traag en de transferverpleegkundige beoordeelt of de patiënt nog even op adem moet komen in een zorginstelling, maar die kan zelf lopen, voor wat het waard is, en mag naar huis met thuiszorg. De verpleegkundigen en verzorgenden in de wijk worden op de hoogte gebracht, de huisarts bijgepraat, de apotheek ingelicht en mantelzorg georganiseerd. |
|
| Huisartsen die ouderen ondersteunen die langer zelfstandig thuis wonen zien dat ouderen steeds vaker een beroep doen op de zorg. De zorgverzekeraar wil dat huisartsen, apotheken en wijkteams meer gaan samenwerken en maatwerk gaan leveren. Om de kwaliteit van huisartsen te kunnen verbeteren is een keurmerk gewenst en wie het kwaliteitskeurmerk heeft weten te bemachtigen, stemt toe met het regelmatig doorlichten van de eigen praktijk en wordt opgezadeld met veel papierwerk en de nodige controles per jaar. Daar staat dan wel een bonus tegenover, maar de aandacht naar de patiënt toe wordt anders. Incentives en bonussen zijn aantrekkelijk. ‘Sponsoring door farmacie blijft stijgen’, kopte de Volkskrant onlangs nog. Een kleine ‘on-top-off’ beloning leidt altijd tot extra verkoopinzet. Dat leerde ik al snel bij het Amerikaanse I.T.T. waarvoor ik in de jaren negentig van de vorige eeuw het hele land doorkruiste met toen al de wondere wereld van internet. De nieuwe onlinehandel stond nog in de kinderschoenen en in het land der blinden is eenoog koning, en als je de regels elk jaar verandert (onder het mom van verbetering) raakt de klant van zelf het spoor bijster en slikt van de weeromstuit bijna alles voor zoete koek. Een polyfarmaciepatient (gebruik van vijf of meer geneesmiddelen) is kwetsbaar en zit gevangen in de zorgkooi met een arsenaal aan voerbakjes van pillen, drankjes en pufjes. |
|
| De zorg is heel goed in staat om het leven te verlengen, maar voor wie eigenlijk, vraag je je soms af. Zijn wij eigenlijk al in staat om hiermee om te gaan? Hoe moeten we hierin verder evolueren? De huisarts is cruciaal voor elke beslissing, die kent de betrokkene vaak al jaren en voelt goed aan hoe het beste te handelen. Maar die worstelt met de regels van de zorgverzekeraar en de lokroep van de industrie, en trekt er op gezette tijden tussenuit om zelf even bij te komen. En zo kwam ik er als leek achter dat twee 80-plussers van hetzelfde geslacht met verschillende aandoeningen bijna dezelfde medicijnen voorgeschreven kregen, dezelfde reacties vertoonden op bijwerkingen, dezelfde therapieën ondergingen en dezelfde hulpmiddelen in huis hadden en dat de thuiszorg identiek verliep. Dat heeft natuurlijk alles te maken met ouderdomskwalen, maar van enig maatwerk, behalve de op de aandoening gerichte medicatie, was nog geen sprake. |
|
| De intakegesprekken met het Wijkteam en de WMO over wassen, strijken, bed opmaken en boodschappen doen verliepen ook hetzelfde. Prima mensen die welwillend en meewerkend veel vragen stelden en naar oplossingen zochten. Maar die ook vertelden dat de 80-plusser nergens op mocht rekenen en dat uiteindelijk de ‘beslisboom en de uitworp de uitkomst gaven’ (?), en dat de geleverde zorg wordt beperkt voor de duur want met ingang van 2018 komt er een nieuw zorgbeleid en kunnen we dit allemaal weer vergeten. Een verplichte eigen bijdrage in de vorm van geld kon je alvast berekenen via de app of op de website van het CAK. En bent u al bekend met de dienstenvoucher? Aan te vragen via de website. Zorglokaal regelt hiervoor de administratie, wel zelf goed de bedragen controleren want na 7 dagen wordt het automatisch afgeschreven. En u weet van het bestaan van alarm preventief, de buurtsuper, de ouderenbus, de regiotaxi, Valys, klusbedrijven voor kleine klusjes, maaltijdservice, vrijwilligers en het maatjesproject? O ja, de thuiszorgwinkel is voor badhulpen, rollators en rolstoelen, maar als u een rolstoel voor langere tijd nodig hebt dan kunt u een aanvraag indienen bij de WMO. En voor uitstapjes in de buurt is een speciale website of kunt u bellen met die en die. Doet u dat? |
|
| De opkrabbelende 80-plusser knikt begrijpend en kijkt af en toe eens met een schuin oog naar de mantelzorger die ijverig meeschrijft en ondertussen een mantelzorgvergunning probeert aan te vragen via de website van ParkeerService want de patiënt kan nog geen meter lopen en moet op gezette tijden naar het ziekenhuis worden gebracht voor controle (om te horen dat de ingreep wellicht niet helemaal gelukt is en misschien opnieuw moet worden gedaan), een foto, een echo, een scan of een functiemeting. Hoe moet je dat in godsnaam allemaal regelen. De intake met het Wijkteam en de WMO verliep naar wens en binnen de afgesproken tijd volgde de uitslag, maar al met al waren er al weken verstreken en wie doet dan de boodschappen? Ondertussen werken verpleegkundigen twee keer per dag aan vooraf gestelde doelen om de regie zo snel mogelijk uit handen te geven. Zorgtaken als wassen, aankleden, medicijnen organiseren, ontbijt maken, lunch klaarzetten, eten opwarmen, medicijnen geven en sociale controle worden, waar mogelijk, afgebouwd. Binnenkort komt er een app en kan de familie inloggen en de ontwikkelingen volgen, maar nu liggen de mappen van de verschillende instellingen nog op stoelen verspreid door de woning, de bereikbaarheidsnummers zijn onderstreept. |
|
| De zorgverzekeraar stuurt post. Hoera, er is een zorgcoach! Die helpt en begeleidt. Vraag gerust naar de zorgcoach van de zorgregelaar of zoek via de zorgzoeker op de website naar een gecontracteerde zorgaanbieder bij u in de buurt. Wellicht komen daar binnenkort ook nog reviews bij? De huisarts, vergezeld van een huisarts in opleiding, komt langs met een spuit. De praktijkondersteuner komt langs voor een bloeddrukmeting, en de zorgeconomie komt tot volledige wasdom als de fysiotherapeut en de ergotherapeut langskomen met een stagiaire om het behandelplan op maat uit te voeren, en die vervolgens weken niets meer van zich laten horen. Alles wordt uit de kast getrokken om de patiënt op de been te helpen. En ik? Ik word regelmatig overvallen door een ‘déjà vu’. Het stadium van lijstjes afvinken hebben we toch al lang achter ons gelaten? Zijn dit niet dezelfde praktijken die commerciële bedrijven al decennialang hanteren, met soms zeer kwalijke gevolgen voor klanten en werknemers? |
|
| Wie is hierbij gebaat? En heeft de 80-plusser ook nog iets te zeggen? Natuurlijk werkt die niet altijd even goed mee, maar die wil gewoon zijn leven terug en zijn huis! Die wil een lange dag slapen zonder onderbrekingen, naar de stad of naar het tuincentrum, op een bankje zitten in het plantsoen tussen het lentegroen, en niet de hele dag en avond wachten tot iedereen geweest is! Ik denk aan zuster Gleysteen. Hoe zou zij deze manier van werken hebben ervaren? Gaat een zorgrobot hier op termijn iets kunnen betekenen? Of worden we binnenkort zelf robots omdat de techniek het mogelijk maakt? Vervreemd van de wereld, moe van gedoe en bang voor afhankelijkheid laat de 80-plusser het allemaal met tegenzin over zich heen komen. Die heeft geen controle meer en kan amper nog zijn eigen keuzes maken. Iedereen doet reuze aardig en alles klopt, maar het is niet wat het lijkt, het echte leven gaat langzaam over in iets abstracts. |
|
| Ooit reisde je door Europa, nam je de Brennerpas en zag je in 1963 de 777 meter lange Europabrug gebouwd worden, later verkende je alle musea en binnensteden in Nederland en nu is het centrum van Amersfoort je domein, maar al bijna niet meer. Het rondje wordt steeds kleiner en je haalt nog net de vlindertuin die is aangelegd bij jouw appartement tussen de twee wijken waar je vroeger hebt gewoond. Die wijken worden gescheiden door een beek. Ik blader samen met mijn moeder door het Beekboek, een prachtig document uit 2014, samengesteld door de bewoners van De Kattenkampen en De Luiaard, pareltjes in het groen. ‘Ons’ huis, de huidige bewoners, de buren en de buurt, ze staan er allemaal in, trots afgebeeld in hun sfeervol ingerichte kamers met veel kunst aan de muur. Kunst die met liefde is aangeschaft en wordt gekoesterd. |
|
| Het is 2017, het jaar van Mondriaan en De Stijl! We willen er veel van zien en beleven, en Amersfoort voorziet ruimschoots in de behoefte. We maken plannen voor een ’tour op wieltjes’ met een bezoek aan het Mondriaanhuis, Kade, het Eemplein en Flehite, we wachten op mooi weer voor een vaartocht door de binnenstad en een speciale vaartocht over ‘onze’ Beek. We bekijken alvast de kleurige mondriaantalages in de Langestraat en op de Kamp, en we speuren naar mondriaanslippers, leuke gadgets of een nieuwe uitvoering van de mondriaanjurk van Yves Saint Laurent uit 1965. De wereldberoemde, in de binnenstad van Amersfoort geboren kunstschilder en kunsttheoreticus Piet Mondriaan (1872-1944), filterde uiteindelijk alles weg wat in zijn ogen niet essentieel was. In Nederland is de zorg zeer goed geregeld en bijna alles is mogelijk. Laat Mondriaan ons zien hoe we kunnen omgaan met het grote zorgaanbod en het enorme woud aan regeltjes? Hoe laten we de zorg zo goed mogelijk aansluiten bij onze eigen leefwereld? |
| afb: Schilderij Het Stilletje en schilderij Het bankje, Bert Kinderdijk | Collectie Gemeente Soest |
|
